Ervaringskennis als gamechanger  

Het Sociaal Domein staat voor uitdagingen die direct ingrijpen op het dagelijks leven van inwoners. Het groeiende aantal mensen met problematische schulden, de toenemende druk op de jeugdzorg door meer hulpvragen en de impact van vergrijzing op de ouderenzorg zijn slechts enkele voorbeelden. Deze problemen vragen om complexe en zorgvuldig afgestemde oplossingen.

Daarnaast komen nog de financiële uitdagingen zoals bezuinigingen en het nieuwe financieringssysteem van het gemeentefonds. Dit brengt voor gemeenten grote financiële onzekerheden met zich mee, waaronder het risico op aanzienlijke tekorten. Juist op een moment waarop de vraag naar zorg en ondersteuning toeneemt, worden gemeenten gedwongen om meer te doen met minder middelen. Dit legt een enorme druk op beleidsmakers om slimme, doordachte keuzes te maken.

Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, is beleid nodig dat niet alleen efficiënt is, maar ook daadwerkelijk aansluit bij de behoeften van inwoners. Hierbij gaat het om meer dan cijfers en spreadsheets. Het vraagt om een mensgerichte aanpak, waarin de ervaringen en perspectieven van inwoners centraal staan.

De kracht van ervaringskennis 

Naast wetenschappelijke en professionele kennis is er een derde pijler die steeds belangrijker wordt: ervaringskennis. Ervaringsdeskundigen – mensen die hun eigen ervaringen met het sociaal domein hebben vertaald naar toepasbare inzichten – brengen een unieke meerwaarde. Hun kennis helpt gemeenten om beleid te maken dat niet alleen werkt op papier, maar ook in de praktijk aansluit bij de leefwereld van inwoners. Het benutten van deze inzichten kan een doorslaggevende factor zijn bij het ontwikkelen van beleid dat echt verschil maakt. Ervaringskennis slaat een brug tussen de systeemwereld van beleidsmakers en de leefwereld van inwoners, en draagt zo bij aan duurzamere, inclusievere oplossingen.

Wat is ervaringsdeskundigheid?  

Ervaringsdeskundigheid draait om meer dan het delen van persoonlijke verhalen. Het gaat om het overstijgen van individuele ervaringen (ook wel N=1) en het omzetten van deze inzichten naar collectieve kennis. Deze kennis wordt verrijkt door reflectie en toegepast in een bredere context, zoals beleidsvorming.

De kern van ervaringsdeskundigheid bestaat uit vier elementen:

1. Individuele ervaring: Persoonlijke ervaringen met zorg, ondersteuning of sociale problematiek vormen de basis.
2. Ervaringskennis: Door patronen te herkennen in eigen ervaringen én die van anderen, ontstaat bruikbare kennis.
3. Reflectie: Kritisch nadenken over ervaringen zorgt voor diepgang en bredere inzichten.
4. Praktische toepassing: Deze kennis wordt ingezet om beleid beter af te stemmen op de behoeften van inwoners.

Ervaringsdeskundigen brengen hierdoor niet alleen hun eigen verhaal, maar ook een waardevol perspectief dat gemeenten helpt om inclusiever en effectiever beleid te maken.

De kloof tussen de systeemwereld en de leefwereld

De afgelopen jaren is er veel aandacht geweest voor de kloof tussen de systeemwereld en de leefwereld. Beleidsmakers en uitvoerders werken vaak vanuit regels, procedures en structuren – de systeemwereld. Inwoners daarentegen ervaren de realiteit vanuit hun dagelijkse leven – de leefwereld.

Het inzetten van ervaringskennis biedt de kans om een brug te slaan tussen deze twee werelden. Ervaringsdeskundigen kunnen de vertaling maken tussen beleidsdoelen en wat inwoners daadwerkelijk nodig hebben. Hierdoor wordt beleid niet alleen effectiever, maar ook inclusiever. Het resultaat? Meer vertrouwen, effectiever inzetten van de beperkte middelen en interventies die echt aansluiten bij de behoeften van inwoners.

Waarom is ervaringskennis zo waardevol voor gemeenten?

Veel gemeenten worstelen met het bereiken van zogenaamde moeilijk bereikbare doelgroepen. Hier kunnen ervaringsdeskundigen een belangrijke rol spelen. Zij begrijpen de drempels die deze inwoners ervaren en weten hoe deze overwonnen kunnen worden.  

Een inspirerend voorbeeld is de Regio Deal Oost-Groningen, waar ervaringsdeskundigen betrokken werden bij het aanpakken van armoede en schulden. Door hun inzichten te delen, werd niet alleen het begrip van beleidsmakers vergroot, maar ook de uitvoering van beleid succesvoller. Ze vormden een cruciale brug tussen de systeemwereld van de overheid en de leefwereld van inwoners.

Spreidstand burgers: de dubbele kracht

Binnen het sociaal domein ontstaat een interessante rol voor de zogenoemde spreidstand burgers. Dit zijn beleidsmakers of professionals die zélf ervaring hebben met de problematiek waar ze aan werken. Zij staan in een ‘spreidstand’ tussen hun persoonlijke ervaringen en hun professionele rol.
Deze unieke positie maakt hen waardevol, omdat zij:

• Blinde vlekken in beleid kunnen herkennen;
• Praktische oplossingen kunnen aandragen die zowel theoretisch als uitvoerbaar zijn;
• Beleid kunnen toetsen aan de werkelijkheid van inwoners én de eisen van het systeem.

Van losse verhalen naar collectieve inzichten

Het risico bij beleidsvorming is dat het te veel wordt gebaseerd op persoonlijke verhalen. Deze losse ervaringen bieden weliswaar waardevolle inzichten, maar kunnen leiden tot beleid dat te smal of korte termijngericht is.
Door gebruik te maken van de collectieve ervaringskennis van ervaringsdeskundigen, kunnen gemeenten structurele patronen en uitdagingen beter herkennen. Dit resulteert in oplossingen die breder toepasbaar en duurzamer zijn.

Conclusie: Ervaringskennis als sleutel tot inclusief beleid

De inzet van ervaringskennis is niet langer een ‘nice-to-have’, maar een essentieel onderdeel van effectief gemeentelijk beleid. Door samen te werken met ervaringsdeskundigen en spreidstand burgers kunnen gemeenten beleid ontwikkelen dat aansluit bij de echte behoeften van inwoners.
Tegelijkertijd draagt het benutten van ervaringskennis bij aan het dichten van de kloof tussen de systeemwereld en de leefwereld. Het stelt gemeenten in staat beleid en interventies te ontwerpen die niet alleen werken op papier, maar ook in de praktijk. Zo ontstaat een sociaal domein waarin inwoners zich gehoord en geholpen voelen, en waarin inclusie centraal staat.

Dit artikel maakt onderdeel uit van een reeks artikelen over ervaringskennis in het sociaal domein. Ons volgende artikel komt uit op 10 maart en gaat over de taalambassadeur